Ο παππούς μου και εγώ

Ο Αλί Φετίχ Οκιάρ, ένας από τους κύριους παίκτες στην ιστορία της οικοδόμησης του τουρκικού έθνους, πέθανε σε ηλικία 62 ετών στις 7 Μαΐου 1943, πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ, του στενότερου φίλου και συντρόφου του. Το επίθετο του Φετίχ δόθηκε από τον ίδιο τον Κεμάλ, ο οποίος συνδύασε τις λέξεις ok-(ευφυΐα, σοφία) και yar-(φίλος), εξ ου και «ο σοφός φίλος».

Η φιλία του Φετίχ και του Κεμάλ σχηματίστηκε γύρω από το ιδανικό του εκσυγχρονισμού της αυτοκρατορίας, αντλώντας από τις αρχές που έθεσαν οι Γάλλοι στοχαστές: liberté, égalité, fraternité. Αντιμέτωπος με την τρέχουσα κατάσταση στην Τουρκία και το πλαίσιο της μετα-αλήθειας εντός του οποίου αγωνίζεται να διατηρήσει τις αρχές της δημοκρατίας ως κυρίαρχο έθνος, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ τι θα έκαναν. 

Γεννημένος σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο 29 χρόνια μετά το θάνατό του, συχνά σύγκρινα τη ζωή μου με αυτό που έκανε ο παππούς μου στην ίδια ηλικία. Στα 32 μου, για παράδειγμα, μπήκα στη σχολή μηχανικών σε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα, ενώ εκείνος υπηρέτησε ως στρατιωτικός ακόλουθος στο Παρίσι, κάνοντας ρεπορτάζ για την κούρσα εξοπλισμών μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων μαζί με τον στενότερο βοηθό του – τον Μουσταφά Κεμάλ.

Στα 39 του κρατήθηκε στη φυλακή Bekiraga Bolugu στην Κωνσταντινούπολη, που βρίσκεται στο υπόγειο της Ύπατης Αρμοστείας των Βρετανών εισβολέων. Εκεί τον επισκέφθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ και λέγεται ότι οι δυο τους μίλησαν  για δύο ή τρεις ώρες. Αυτό λίγες μέρες πριν ο Κεμάλ μετακομίσει στη Σαμψούντα για να πυροδοτήσει τον εθνικό αγώνα για ανεξαρτησία. Λίγο αργότερα, ο Fethi στάλθηκε στη Μάλτα ως αιχμάλωτος πολέμου, για να απελευθερωθεί μετά από δύο χρόνια σε ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Άγκυρας και Λονδίνου. Σκεπτόμενος όλα αυτά, τρέμω και αναφωνώ: «τι  συναρπαστική  ιστορία ζωής αλήθεια !» Καθώς εκτυλισσόταν ο πόλεμος της ανεξαρτησίας, ο Κεμάλ πήρε τη θέση του ανώτατου ηγέτη, κάποιον που έπρεπε να ηγείται και όχι να συμβουλεύεται καθώς κατηύθυνε την ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας.

Το 1930, του ζητήθηκε από τον Ατατούρκ να σχηματίσει μια θεσμοθετημένη αντιπολίτευση στο καθεστώς, μόνο και μόνο για να αρνηθεί ανοιχτά ο Ισμέτ να δεχτεί κριτική από τον τομέα του. Ο παππούς μου δεν είχε άλλη επιλογή από το να εισέλθει στην αρένα ιδρύοντας το Ελεύθερο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο όπως ήταν αναμενόμενο δεν διήρκεσε περισσότερο από 100 ημέρες στην μισαλλόδοξη πολιτική κουλτούρα της πρώιμης Δημοκρατίας. Ήταν 49 ετών όταν είχε το πρώτο του εγκεφαλικό επεισόδιο.

Έγινα ακαδημαϊκός και διδάσκω μηχανική και πληροφορική τα τελευταία 19 χρόνια. Η εμπειρία μου δύσκολα θα μπορούσε να συγκριθεί με τις περιπέτειές του, και αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο ευτυχώς γλίτωσα ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Προς λύπη μου, γνωρίζω μόνο μία γλώσσα εκτός από τη μητρική μου, κάτι που αποτελεί μεγάλη οπισθοδρόμηση αν λάβουμε υπόψη τους μορφωμένους, πολύγλωσσους προγόνους μου.

Αλλά αυτό για το οποίο είμαι πιο περίεργος είναι αν ο παππούς μου θα ήταν ευτυχής να δει ότι ο εγγονός του επέλεξε τη μηχανική ως επάγγελμα, παρά την πολιτική που τρέχει στις φλέβες μας. Για να είμαι ειλικρινής, μέχρι πρόσφατα δεν πίστευα ότι θα ήταν. Αλλά πρόσφατα συνειδητοποίησα ότι ο λόγος που αυτός και οι συνεργάτες του τήρησαν την υπόσχεσή τους να απελευθερώσουν τη χώρα μας και κυνήγησαν τα ιδανικά τους ήταν πιθανώς ακριβώς αυτός: να επιτρέψουν στις μελλοντικές γενιές να ανταγωνιστούν πρόσωπο με πρόσωπο με τους δυτικούς συναδέλφους τους στην επιστήμη, τις φιλελεύθερες τέχνες και τον πολιτισμό, καθώς και τη μηχανική.

Είχε την αξιοσημείωτη  Galibe ως σύζυγό του, που λατρεύτηκε πολύ στην υψηλή κοινωνία του Λονδίνου προς το τέλος της δεκαετίας του τριάντα. Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες περιέγραψαν το ζευγάρι ως «την Τουρκάλα Γκρέτα Γκάρμπο και τον πρεσβευτή σύζυγό της με εμφάνιση Τάταρου». Λοιπόν, παππού, θα ήσασταν ευτυχείς να μάθετε ότι έχω μια στοργική σύζυγο στο δεύτερο γάμο μου, και μια κόρη, τη Galibe, από τον πρώτο μου. Αν και δεν μπορώ να περάσω όσο χρόνο θα ήθελα μαζί της, παραμένει στις προσευχές και τις σκέψεις μου. Τα καλά νέα είναι ότι εμείς με τη σύζυγό μου Ilkim είμαστε τώρα απασχολημένοι με την προετοιμασία για να διαθέσουμε τα αρχεία που άφησε πίσω του ο παππούς για ακαδημαϊκή έρευνα.

Επιστρέφοντας στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή, σχετικά με το τι θα έκανε ο Φετίχ για την τρέχουσα κατάσταση της Δημοκρατίας: λοιπόν, μπορώ να απαντήσω μόνο βάζοντας τον εαυτό μου στη θέση του για άλλη μια φορά.  Πρέπει να επαναφέρουμε το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών σε λειτουργική κατάσταση, να δώσουμε ύψιστη προτεραιότητα στην αποκατάσταση της αποτυχημένης γενικής εκπαίδευσης της πλειοψηφίας και να καταπολεμήσουμε την αδιαφορία του κοινού για την πορεία μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ της ανθρωπογενούς οικολογικής καταστροφής και της επιβίωσής μας. Καλύτερα να επιστρέψω σε αυτό. Υπάρχουν ακόμα πολλά να κάνουμε για να συμβαδίσουμε με τον παππού.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: ‘ALİ FETHİ OKYAR’, ΠΗΓΗ: ALİ FETHİ OKYAR ARCHIVES, ΕΥΓΕΝΙΚH ΠΡΟΣΦΟΡA ΤΗΣ ΟΙΚΟΓEΝΕΙΑΣ OKYAR